چاپ کتاب – چاپ خانه
نویسندگان و فرهیختگان گرامی سوالات خود در مورد نحوه ی اخذ مجوز چاپ کتاب، صفحه ارایی، طراحی جلد، استخراج کتاب از پایان نامه و تبدیل پایان نامه به کتاب، هزینه ها و مراحل چاپ کتاب، نحوه ی عقد قرارداد برای چاپ کتاب، نگارش پایان نامه و اکسپت مقالات ای اس ای (ISI) و ای اس سی و چاپ کتاب در تمام زمینه های مورد نظر با ما تماس بگیرید
شماره تماس: ۰۹۳۵۴۷۵۲۳۳۳
در صورت عدم پاسخگویی شماره بالا با شماره زیر تماس بگیرید
۰۹۱۸۳۷۷۵۳۳۴ حسین وش
پست های الکترونیک
hoseinvash@yahoo.com
hoseinvash@gmail.com
آدرس دفتر انتشارات: تهران – خیابان کارگر شمالی- بعد از خیابان ادوارد برون – پلاک ۱۴۰۷
(لطفا قبل از حضور در انتشارات با ما هماهنگ کنید – ۰۹۱۸۳۷۷۵۳۳۴ حسین وش)
چاپ و چاپخانه. چاپ در لغت به‌معنای نقش، اثر، مُهر، و نشان آمده و در متون مختلف کلمات طبع، باسمه، و تافت به‌عنوان مترادف آن به‌کار رفته است. در اصطلاح، به عمل، فن، و صنعت تکثیر صورت نقوش دوبعدی (حروف، ارقام، خطوط، تصاویر، و جز آن) به‌وسیله انداختن اثر این نقوش بر کاغذ، پارچه، یا مواد دیگر، به‌ویژه چاپ مواد خواندنی، با تصویر یا بدون تصویر بر روی کاغذ گفته می‌شود (:۹ ج ۱، ص ۷۸۵). در تعریفی دیگر، چاپ مجموع عملیاتی است که متن خام را به اثر درخور انتشار مانند کتاب، مجله، روزنامه، و جز آن تبدیل کند (۶۸:۱). چاپخانه نیز در لغت به‌معنای محل و مکان چاپ کردن و در متون مختلف کلمات مطبعه، دارالطباعه، و باسمه‌خانه به‌عنوان مترادف آن به‌کار رفته است. چاپخانه مؤسسه یا کارگاهی است که از عهده انجام کارهای چاپی بر روی کاغذ و سایر اشیا از طریق انواع چاپ برآید (۲۸:۸) و، به تعبیری دیگر، محلی است که چاپ کتاب، نشریات، و مانند آن در آنجا انجام می‌گیرد (:۱۱ ذیل “چاپ”).
تاریخچه. پیدایش چاپ را می‌توان به سده‌های پیش از تاریخ، زمانی که انسان اقدام به ساخت مُهرهای گلی و چوبی کرد، نسبت داد؛ ولی ابداع چاپ به‌مفهوم امروزی را به کشور چین نسبت می‌دهند. چینی‌ها در اواخر قرن دوم میلادی سه عنصر مورد نیاز چاپ، یعنی کاغذ، جوهر، و سطوح کنده‌کاری‌شده را در اختیار داشتند (:۲۳ ج ۱۴، ص ۱۰۵۲). شواهد تاریخی برجای‌مانده نشان می‌دهد که در عصر سلسله‌های سویی و تانگ در چین (قرن ۶-۱۰ م.) عمل تکثیر را، نه تنها به‌کمک سنگ (فشردن و یا مالیدن آن بر کاغذ)، بلکه با چوب، فلز، و حتی گِل پخته به‌طور دقیق انجام می‌دادند و، بدین ترتیب، متونی را در نسخه‌های متعدد تولید می‌کردند (۹۸:۱-۹۹). ابتدایی‌ترین روش کار چاپ قالبی بود؛ بدین‌گونه که مطالب را روی تکه‌های چوبی حک و سپس بر کاغذ منتقل می‌کردند. نخستین نسخه چاپی موجود در جهان اثری است که در ایالت کانسای[۱] چین به‌دست آمده است. این نسخه کار شخصی به نام وانگ چیه[۲] است که تاریخ چاپ را ۱۱ مه ۸۶۸ م. ذکر می‌کند (:۲ ۴۴). پس از چاپ قالبی، استفاده از حروف متحرک معمول شد. در فاصله سال‌های ۱۰۴۱-۱۴۰۸م.، نخستین بار، فردی چینی به نام پی شنگ[۳]، با استفاده از نوعی چسب و گل، اقدام به ساخت حروف متحرک کرد. در ۱۴۰۳م. پادشاه کره، هتای تجونگ،[۴] دستور ساخت حروف متحرک از مفرغ را داد (:۲۳ ج ۱۴، ص ۱۰۵۲-۱۰۵۳). در همین زمان، در اروپا نیز اختراع حروف متحرک بدون اطلاع از کار چینی‌ها، توسط گوتنبرگ[۵] انجام گرفت (:۹ ج ۱، ص ۷۸۵). گوتنبرگ، چاپگر آلمانی، نخستین کسی بود که برای هر حرف قطعه فلزی جداگانه درنظر گرفت. وی قطعه‌ها را برای ترکیب کلمات مناسب کنار هم قرار داد، بر آنها مرکب مالید، و بر ورق‌های کاغذ فشرد و به این ترتیب چاپ نوین را باب کرد. وی حروف را ابتدا از جنس چوب، سپس از سرب، و بعدها از آلیاژ سرب، قلع، و آنتیموان ساخت. گوتنبرگ روزانه بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ برگ چاپ می‌کرد. نخستین کتابی که او به این شکل پدید آورد کتاب مقدس ۴۲ سطری بود (۱۰۱:۱). کتاب‌هایی که در این زمان به‌چاپ می‌رسید به اینکونابولا معروف است.
ابداع گوتنبرگ ظرف مدتی حدود ۴۰ سال در همه کشورهای عمده اروپایی رواج یافت و چاپخانه‌هایی با این روش به‌وجود آمد. در فاصله سال‌های ۱۴۶۰ ـ ۱۴۷۰ م. چاپخانه‌هایی در آلمان و سایر کشورهای اروپایی پدید آمد. در نیم‌قرن نخست پس از کار گوتنبرگ، حدود چهل‌هزار کتاب به چاپ رسید و شمارگان مجموع آنها از ۱۲ میلیون نسخه فراتر رفت. در پایان قرن پانزدهم در اروپا، بیش از دویست چاپخانه در شصت‌ونه شهر فعالیت مستمر داشتند. از جمله چاپخانه‌های مهم آن دوره می‌توان به چاپخانه آنتون کابرگر[۶] در شهر نورنبرگ اشاره کرد که تعداد ماشین‌های چاپ آن ۲۴ دستگاه بود و صدها نفر در آن چاپخانه کار می‌کردند (:۱۶ ۳۵-۳۶).
کار چاپ با حروف عربی نیز پیش از کشورهای اسلامی و عربی، در اروپا آغاز گردید و نخستین چاپخانه عربی، در ]ایتالیای مرکزی[ به‌دستور کاردینال فرناندومدیچی، دوک بزرگ توسکانا، و ریاست جوانی ایتالیایی، به نام جیوانی باتیستا رایموندی[۷] ، تأسیس گردید. این چاپخانه در ۶ سپتامبر ۱۵۸۶ آغاز به‌کار کرد و کتاب قانون ابن سینا را به‌همراه کتاب النجاه که خلاصه شفای بوعلی سیناست، به‌عنوان نخستین محصول خود، در سال ۱۵۹۳ به چاپ رساند. البته در فاصله انتشار این کتاب‌ها، کتابهای کوچک دیگری به زبان عربی به چاپ رسید؛ از جمله: ترجمه عربی انجیل‌های چهارگانه (۱۵۹۰)؛ کتابهای الکافیه اثر ابن حاجب والاجُرومیه اثر ابن آجُروَم منهاجی (۱۵۹۲)؛ نزهه‌المشتاق فی ذکرالامصار و الاقطار و البلدان و الجُزر و المدائن و الآفاق اثر شریف ادریسی؛ کتاب تحریر اصول اقلیدس (۱۵۹۴) اثر خواجه نصیرالدین طوسی؛ و التصریف (۱۶۱۰) درباره صرف و نحو عربی، تألیف امام عِزّی (۷۳۸:۷-۷۳۹).
در پاریس نیز چاپخانه دیگری با نام چاپخانه زبان‌های شرقی[۸] ، که نخستین چاپخانه عربی در پاریس به‌شمار می‌رفت، تأسیس شد (۷۴۱:۷). در هلند، فرانسیسکو رافلنجیوس[۹] (۱۵۹۷-۱۵۳۹) چاپخانه‌ای عربی را که از نظر چاپ حروف در سطحی پایین‌تر از چاپخانه مدیچی قرار داشت تأسیس کرد. در این چاپخانه >الفبای زبان عربی< و پنجاه مزمور از مزامیر عهد قدیم و فرهنگ عربی بزرگ وی نیز در سال ۱۶۱۳ از سوی پسرش به‌چاپ رسید (۷۴۲:۷).
در آلمان، نخستین چاپخانه عربی از سوی پتروس (پیتر) کریستن (۱۵۷۵-۱۶۴۰) تأسیس گردید. از سال ۱۶۰۸ تا ۱۶۱۱ م. چند کتاب عربی به‌چاپ رسید که موارد ذیل از آن جمله است :>دستور زبان عربی<[10] در سه جلد؛ کتاب دوم از قانون ابن سینا؛ رساله یهودای اسخریوطی، بر طبق نسخه خطی پوستل در کتابخانه هایدلبرگ؛ شرح حال نویسندگان انجیل‌های چهارگانه، برطبق نسخه خطی عربی موجود در کتابخانه وین؛ و حواشی انجیل متیû بر اساس ترجمه عربی (۷۴۲:۷).در سده ۱۷ م. تحولاتی در صنعت چاپ ایجاد شد. از جمله در سال ۱۶۲۰ ویلم جانسون بلو[۱۱]با افزودن وزنه تعادل، برای ایجاد فشار، گامی در جهت ماشینی کردن صنعت چاپ برداشت. در ۱۷۹۰ دانشمند و مخترع انگلیسی به نام ویلیام نیکُلسون با به‌کارگیری جوهر و سیلندر، نخستین ماشین چاپ روتاری[۱۲] را ابداع کرد و پس از او، با استفاده از شیوه پرس، امکان چاپ تا ۲۵۰ نسخه در ساعت فراهم شد. نخستین بار در ۱۷۹۰ کلیشه‌سازی در جهت بالا بردن تعداد نسخه‌های چاپی و افزایش سرعت چاپ مورد استفاده قرار گرفت. در ۱۸۰۳ فردریک کونیگ[۱۳] نیروی ماشین بخار را در صنعت چاپ به‌کار برد و، به‌دنبال آن، استفاده از ماشین‌های چرخشی دوّار رواج یافت (:۲۳ ج ۱۴، ص ۱۰۵۴-۱۰۵۵).
در این زمان، چاپخانه‌هایی با استفاده از ماشین‌های جدید گسترش یافت و چاپخانه‌هایی نیز در خاورمیانه ایجاد گردید. نخستین چاپخانه در شرق، در قرن ۱۶ م.، در استانبول تأسیس شد و اولین چاپخانه شرق عربی، در قرن ۱۸ م. در سوریه دایر گردید. (۳۲:۱۳-۳۴). در مصر نیز، در سال ۱۲۳۰ ق./ ۱۷۸۶م.، اولین چاپخانه به‌دستور محمدعلی پاشا به نام مطبعه بولاق* تأسیس شد که یکی از مهم‌ترین، معتبرترین، و قدیمی‌ترین چاپخانه‌های جهان اسلام به‌شمار می‌رفت. در آن چاپخانه، علاوه بر چاپ و انتشار کتاب، نظامنامه، تعلیمات، و اعلامیه‌های قانونی نیز به‌چاپ می‌رسید (۶۰۷:۲۰).
در ۱۸۸۶-۱۸۹۰، نخستین ماشین چاپ لاینوتایپ[۱۴] اختراع شد و پس از آن در ۱۸۹۶-۱۸۹۷ ماشین مونوتایپ[۱۵] وارد عرصه صنعت چاپ گردید. اختراع ماشین کاغذسازی توسط برادران فوردرینیر[۱۶] در آغاز سده ۱۹ م.، به پیشرفت صنعت چاپ کمک شایانی کرد (۴۵:۲). ظهور چاپ اُفست* در ۱۹۰۵، توسط ایرا روبل[۱۷] ، امکان چاپ انبوه و سریع را به‌وجود آورد (:۲۲ ج ۲۲، ص ۶۰۴). از نیمه دوم قرن نوزدهم به بعد پیشرفت‌ها و تحولات بسیاری در صنعت چاپ رخ داد، که استفاده از روش حروفچینی به‌وسیله عکاسی، اختراع ماشین منوفتو[۱۸] ، استفاده از دستگاه‌های چاپ زیروگرافی[۱۹] و چاپ استنسیلی[۲۰] از آن جمله‌اند. با ظهور رایانه، فعالیت‌های صنعت چاپ دستخوش تحولی دیگر شد. در ۱۹۶۴، رایانه وارد صنعت چاپ گردید و امکانات آن موجب تنوع و تسهیل امر چاپ شد. با پیدایش ماشین‌های تحریر مغناطیسی آی.بی.ام.، ماشین تحریر به واژه‌پرداز مبدل گردید و به‌دنبال آن، نشر رومیزی *شکل گرفت. اساس و بنیان نشر رومیزی بر پایه رایانه‌های شخصی و چاپگر لیزری بنا شده است؛ و همه فعالیت‌های اساسی و عمده از جمله حروفچینی، طراحی، صفحه‌آرایی، تصحیح، و انواع پردازش‌ها که پیش از این در واحدهای جداگانه دور از هم انجام می‌گرفت در یک جا انجام می‌شود. نشر رومیزی تحولی بنیادین در صنعت چاپ ایجاد کرد و امروزه به‌سبب سرعت، دقت، و سهولت جایگزین شیوه‌های دیگر چاپ شده است (:۱ ۹۲-۹۴).
با توجه به کوشش‌هایی که تاکنون در صنعت چاپ به‌عمل آمده، پنج شیوه اصلی: ۱) چاپ برجسته؛ ۲) چاپ گود؛ )۳ چاپ مسطح؛ ۴) چاپ استنسیلی؛ و ۵) چاپ از راه عکاسی را می‌توان برشمرد.
چاپ برجسته. در این روش رنگ یا مرکب از سطوحی که از اطرافش برجسته‌تر است به سطح دیگر منتقل می‌شود، و به این ترتیب، نقش بر سطح مورد نظر انتقال می‌یابد. برجستگی‌های زیر غلتک، رنگ یا مرکب را می‌گیرد و سپس بر صفحه کاغذ منتقل می‌کند. ماشین‌های مولتی گراف[۲۱] یا لترپرس[۲۲] به این شیوه عمل می‌کنند (۸۳:۱).
چاپ گود. در این روش، رنگ یا مرکب در قسمت‌های گود یا فرورفته جای می‌گیرد و سپس به صفحه چاپی انتقال می‌یابد. فرورفتگی‌های زیر غلتک رنگ یا مرکب را می‌گیرد و سپس بر صفحه کاغذ انتقال می‌دهد. شیوه‌هایی که در چاپخانه‌ها به هلیوگراوور[۲۳] ، روتوگراوور[۲۴] ، و اینگراوینگ[۲۵] معروف است نمونه‌هایی از این نوع چاپ به‌شمار می‌رود (:۱ ۸۳-۸۴).
چاپ مسطح. در این روش، مرکب یا رنگ از وسیله یا رویه‌ای مسطح به رویه مسطح دیگر انتقال می‌یابد. چاپ مسطح شیوه‌ها و دستگاه‌های مختلف دارد. از جمله مهم‌ترین شیوه‌های آن چاپ سنگی*، چاپ افست، و چاپ زیروگرافی است.
در چاپ سنگی ابتدا مطلب را روی کاغذ لعاب‌داده با مرکّب مخصوص می‌نویسند، لوحی سنگی را که کاملاً صیقل خورده و با محلول رقیق اسیدی شسته شده است خشک و گرم می‌کنند، سپس کاغذ نوشته‌شده را خیس کرده روی سنگ برمی‌گردانند و با ابزاری می‌فشارند. از قسمت‌های رطوبت‌گرفته کاغذ، رطوبت به سنگ منتقل می‌شود، اما چون نوشته‌ها بر اثر داشتن چربی، رطوبتی به خود نگرفته‌اند، جای آنها روی سنگ خالی می‌ماند و هنگامی که نورد مرکّب روی سنگ حرکت می‌کند، جای نوشته‌ها که رطوبت نگرفته است مرکب را به‌خود می‌گیرد و قسمت‌هایی دیگر که مرطوب است ـ بر اثر خاصیت تنافر آب و چربی ـ مرکّب جذب نمی‌کند. حال اگر کاغذ را روی سنگ قرار دهند و بفشارند، نقش سنگ یا نوشته‌های مرکّب‌خورده به کاغذ منتقل می‌شود.
در چاپ افست از صفحه فلزی نازکی از جنس آلیاژ روی (زینک) استفاده می‌شود. در این روش نقشی که روی صفحه نازک و انعطاف‌پذیر فلزی ظاهر شده، از طریق چند استوانه که به‌سرعت در حال چرخش است به یکدیگر و سرانجام به کاغذ انتقال می‌یابد. یکی از گردونه‌ها، حامل مرکّب، دیگری حامل آب، و گردونه دیگر که از جنس لاستیک است نقش را از گردونه حامل فلز می‌گیرد و، به‌سرعت و با فشار، به صفحه‌ها یا طومارهای کاغذ منتقل می‌کند. به این ترتیب، عمل چاپ با سرعت و سهولت نسبی انجام می‌گیرد.
در فرایند زیروگرافی، تصویر صفحه از طریق مجموعه‌ای از عدسی‌ها و آیینه‌ها بر استوانه یا گردونه انتقال می‌افتد. این گردونه حامل گرده‌هایی است که بار الکتریکی منفی دارد و گرده‌های مرکّب یا رنگ، به نقاطی از صفحه کاغذ می‌چسبد که بر آنها نور تابیده نشده است. این‌گونه نقاط همان جاهایی است که نقش (حروف یا اشکال) بر آنها ظاهر می‌شود (:۱ ۸۴-۸۹). ماشین‌های پلانتا[۲۶] ، سلکتا[۲۷] ، آلبرت[۲۸] ، ملخی[۲۹] ، ژوهانسبورگ[۳۰] ، و هایدبرگ[۳۱] به این شیوه عمل می‌کنند (۸۱:۱۲).
چاپ استنسیلی. در این روش، مرکّب یا رنگ از میان پرده‌ای نازک، ظریف، و متخلخل به سطح دیگری منتقل می‌شود و نقش را بر آن چاپ می‌کند. چاپ استنسیلی شیوه‌ها و دستگاه‌های مختلف دارد، از مهم‌ترین شیوه‌های آن می‌توان به دستگاه تکثیر استنسیلی و چاپ سیلک اسکرین[۳۲] اشاره کرد.
در دستگاه تکثیر استنسیلی، مطالب بر کاغذ استنسیل، که از جنس و لایه مخصوصی ساخته و پوشیده شده، با ماشین یا دست نوشته می‌شود. سپس کاغذ استنسیل را دور غلتک دستگاه تکثیر می‌پیچند و غلتک را به‌کار می‌اندازند. مرکّب از میان منفذهایی که بر اثر قلم یا حروف ماشین تحریر در کاغذ استنسیل ایجاد شده است می‌گذرد و نقش مورد نظر را بر صفحات کاغذ منتقل می‌کند (۸۹:۱).
در چاپ سیلک اسکرین از نوعی شابلون به‌عنوان فرم چاپی استفاده می‌شود. در واقع، مجموعه‌ای از شابلون و چارچوبی که آن را احاطه کرده است فرم چاپی را تشکیل می‌دهد. در شابلون، آن قسمتی که مرکّب از میان مش یا اسکرین عبور کند باز می‌ماند و سایر قسمت‌ها توسط فیلم یا ماده امولسیونی بسته می‌شود و به مرکّب اجازه عبور نمی‌دهد (۳۰:۵).
چاپ از راه عکاسی. در این روش، نور جای رنگ و مرکّب را می‌گیرد. در فرایند عکاسی، نقش و تصویر بر اثر برخورد تابش‌های نور به کاغذهای حساس به آنها منتقل می‌شود. مراحل دیگر عکاسی، مانند فعل و انفعال‌های شیمیایی ظهور و ثبوت، سبب می‌شود که تصویر و نقش ثبات و دوام پیدا کند. انواع ماشین‌های عکاسی، دستگاه‌های تکثیر اوزالیدی، و بلوپرینت و وایت پرینت به این شیوه عمل می‌کنند (۹۰:۱).
در فرایند چاپ، نخستین مرحله، حروفچینی* است که شامل چیدن و مرتب کردن حروف، نمادها، و نشانه‌ها در کنار یکدیگر است که به سه شکل دستی، ماشینی، یا از طریق فیلم یا تصویر انجام می‌گیرد.
چاپ و چاپخانه در ایران. اگر چاپ را انتقال نقش از صفحه چوبی حکاکی‌شده بر کاغذ بدانیم، در قرن ۷ ق. در عصر ایلخانان چاپ به ایران راه یافت. گیخاتوخان برای تأمین نیاز خود به پول نقد، در ۶۹۳ ق. دستور داد پول کاغذی (چاو) را، به‌همان شکلی که در آن زمان در چین رواج داشت، چاپ کنند. این پول در “چاوخانه” تبریز چاپ شد. حروف چاپی نخستین بار در ۱۰۳۸ ق. از اروپا، به تشویق شاه عباس، وارد ایران شد. شواهد نشان می‌دهد که حروف چاپی عربی و فارسی، همراه با دستگاه ساده و ابتدایی چاپ، در جلفای اصفهان در اختیار فرقه مسیحیان کرملی بوده است. نخستین کتاب چاپی در ایران، کتابی به زبان ارمنی است که در ۱۰۵۱ق. در جلفا و به کوشش کشیشان ارمنی چاپ شد. این کتاب شرح احوال قدّیسان و گروهی از روحانیان مسیحی بود که در ۷۰۵ صفحه با ابعاد ۵/۲۵×۱۸ و به‌صورت دو ستونی چاپ شده است (۱۰۲:۱-۱۰۳).
در زمان صفویان، افشاریان، و زندیان در زمینه چاپ، فعالیت چندانی صورت نگرفت. تحول جدّی چاپ در ایران، در زمان فتحعلی شاه روی داد. در این زمان، به‌همت عباس میرزا، چند تن برای آموختن فن چاپ به کشور انگلستان و روسیه اعزام شدند و پس از آموختن این فن، برای نخستین بار، دستگاه‌های چاپ سربی* را به ایران آوردند (۴۳:۱۸). در همین زمان میرزا زین‌العابدین تبریزی به‌دستور عباس میرزا به روسیه اعزام شد تا فنون چاپ و روش ساختن مرکّب را فراگیرد. وی پس از بازگشت به ایران، چاپخانه‌ای را در تبریز با حروف سربی راه‌اندازی کرد (۴۴:۱۹). نخستین کتاب چاپ سربی به نام رساله فتحنامه درباره جنگ‌های ایران و روسیه، در این چاپخانه به طبع رسید. این چاپخانه تا سال ۱۲۴۵ ق. دایر بود (۷۴۸:۱۴). اولین چاپخانه سنگی هشت سال پس از چاپ سربی، باز هم به ابتکار عباس میرزا به ایران وارد شد. این چاپخانه نیز در تبریز دایر گردید (۴:۲۱).
چاپ و نشر کتاب در تهران از سال ۱۲۳۹ ق. آغاز شد. تهران پس از اصفهان و تبریز، سومین شهر از حیث تاریخ چاپ و نشر کتاب در ایران است. فهرست چاپکرده‌های چهار دهه و اندی از روزگاران نخستین نشر کتاب در تهران (۱۲۳۹-۱۲۸۲ ق.) که به ضمیمه کتاب گنجینه اثر میرزا عبدالوهاب معتمدالدوله به چاپ رسیده است، خود مشتمل بر روایتی از مراحل نخستین کار است. این فهرست نشان می‌دهد که از سال ۱۲۳۹ تا ۱۲۸۲ ق. بیش از ۳۳۸ عنوان کتاب در تهران انتشار یافته است. کتابهای منتشرشده را در این فهرست به ۲۵ رده طبقه‌بندی کرده‌اند و، بنابر آنچه در سیاهه آمده، در ۴۳ سال نخست نشر در تهران، ۳۵ عنوان “کتب فقهیه”؛ ۱۲ عنوان “کتب اصولیه”؛ ۱۰ عنوان “تفسیر”؛ ۱۳ عنوان “کتب اللغه”؛ ۱۸ عنوان “کتب تواریخ”؛ ۶ عنوان “کتب مذهب”؛ ۶ عنوان “در کلام”؛ ۱۱ عنوان “کتب طب”؛ ۱۴ عنوان “کتب ادبیه”؛ ۵ عنوان “در منطق”؛ ۵ عنوان “معانی و بیان”؛ ۱۸ عنوان “در نحو”؛ ۶ عنوان “در صرف”؛ ۱۰ عنوان “در هیئت، حساب، نجوم، هندسه، جغرافیا، و سیاق”؛ ۲ عنوان “کتب رجال”؛ ۴ عنوان “از کتب بحارالانوار”؛ ۲ عنوان “کتب تفسیر خواب”؛ ۳۰ عنوان “کتب احادیث و اخبار و غیره فارسی”؛ ۱۴ عنوان “کتب احادیث و اخبار و غیره عربی”؛ ۲ عنوان “در علم عروض”؛ ۱۴ عنوان “کتب ادعیه”؛ ۲۱ عنوان “کتب مصیبت”؛ ۳۲ عنوان “دیوانات”؛ ۱۱ عنوان “قصه و حکایات”؛ و ۴۷ عنوان” بچه‌خانی ]بچه‌خوانی[” چاپ و منتشر شده است (۳۱:۱۵).
در عصر ناصرالدین شاه قاجار چاپ رونق بیشتری یافت، چاپخانه‌های تازه‌ای تأسیس شد، و برای نخستین بار در ایران روزنامه و مجله منتشر گردید. انقلاب مشروطه ایران نقطه عطفی در تاریخ چاپ و نشر ایجاد کرد. در آن زمان چاپ کتاب، اعلامیه، روزنامه، و بیانیه‌های سیاسی رونق بیشتری داشت. پس از جنگ جهانی اول، دوره تازه‌ای در فعالیت‌های چاپی ایران آغاز شد و چاپخانه‌های دولتی و غیردولتی تازه‌ای تأسیس گردید. پس از جنگ جهانی دوم نیز شاهد رونق مواد چاپی هستیم؛ در این زمان چاپخانه‌ها به‌طور شبانه‌روزی کار می‌کردند. در سال ۱۳۲۰ چاپگران داخلی با دستگاه‌های چاپ نظیر لاینوتایپ آشنا شدند و در انجام امور چاپ از آن استفاده کردند. در سال ۱۳۳۵ چاپخانه عظیم و مجهزی به نام چاپخانه افست تأسیس شد که نیازهای کشور را در زمینه کتابهای درسی تأمین می‌کرد. در سال ۱۳۴۰ چاپخانه‌های روزنامه کیهان و اطلاعات در توسعه، تجهیز، و تکمیل دستگاه‌های خود گام‌های بلندی برداشتند. از سال ۱۳۵۰ به بعد، ماشین‌های لاینوترون[۳۳] وارد چاپخانه‌های کشور گردید که سبب توسعه بیشتر این مراکز شد (:۱ ۱۰۵-۱۰۷). در این زمان، تعداد چاپخانه‌ها در شهر تهران رو به افزایش نهاد به‌صورتی‌که تا اسفند ۱۳۵۵ تعداد ۳۹۹ چاپخانه در تهران فعالیت داشت. ۲/۴۸ درصد این چاپخانه‌ها در دهه ۱۳۴۰-۱۳۴۹ تأسیس شده بود که گسترش صنعت چاپ را در این دهه نشان می‌دهد (۴۱:۱۰).
پس از استقرار نظام جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷، حجم و تنوع مطالب چاپی افزایش پیدا کرد. در دهه ۱۳۶۰، رایانه در ایران به‌سرعت رواج یافت و برای حروفچینی مورد استفاده قرار گرفت. کاربرد گسترده رایانه‌های شخصی، کار حروفچینی، صفحه‌آرایی، و دیگر فعالیت‌های چاپ را تسهیل کرد. استفاده از چاپگرهای لیزری و پویشگرها[۳۴] در دهه ۱۳۷۰ چهره چاپ را دگرگون ساخت. هم‌اکنون حروفچینی با رایانه و دستگاه‌های لاینوترون بزرگ و کوچک و برخی دستگاه‌های مشابه انجام می‌گیرد (:۱ ۱۰۷-۱۰۸).
در حال حاضر، صنعت چاپ، به‌مدد استفاده از فن‌آوری‌های نوین، تحول چشمگیری یافته است. تأثیر فن‌آوری به‌گونه‌ای است که کار چاپ از ابتدا تا انتها به‌شکلی منطقی و اصولی اجرا می‌شود. برنامه‌هایی نیز طرح‌ریزی شده که کار را، از مرحله طراحی تا صحافی، هدایت می‌کند و همه دستگاه‌های لیتوگرافی، چاپ، و صحافی نیز همگام با برنامه فعالیت می‌کنند. استفاده از نظام‌های کنترل از راه دور و تنظیم خودکار، ماشین‌های حافظه‌دار، نظام‌های ظهور زینک در ماشین‌های چاپ، و دستگاه‌های پیشرفته برش و کتاب‌سازی، رواج یافته و سبب افزایش حجم مواد چاپی به‌شکل کتاب، مجله، روزنامه، و جز آن شده است (۲:۳-۳). عکاسی رایانه‌ای به‌سرعت در حال پیشرفت است و امکاناتی چون روتوش آسان‌تر، زمان کوتاه‌تر، و انعطاف بیشتر کار را به‌وجود آورده است. استفاده از لوح‌های فشرده حاوی عکس، به‌عنوان بانک اطلاعات تصویری معمول شده است. نشر الکترونیکی و تکثیر به‌صورت فایل و لوح‌های فشرده متداول گردیده و استفاده از پویشگرهای قوی با وضوح زیاد در نشر رومیزی گسترش یافته است (۸:۴-۹).
شمار چاپخانه‌های ایران تا فروردین ۱۳۷۸، به ۱۷۵۶ باب رسیده که ۱۶۹ مورد آن دولتی و ۱۵۸۷ مورد خصوصی است (۵۸۴:۱۷).
تحولات اصلی صنعت چاپ را می‌توان در زمینه‌های سرعت عمل از طریق کوتاه کردن مراحل تولید، ارتقای کیفیت به‌کمک روش‌ها و معیارهای قابل اندازه‌گیری، آسان‌سازی ارتباطات، و انتقال اطلاعات بیان کرد. انتقال اطلاعات به‌صورت بایگانی‌های گرافیکی از طریق شبکه جهانی اینترنت امکان‌پذیر است. به این منظور، مقاوله‌نامه‌های ارتباطی معیّنی برای همزمانی مراحل مختلف پیش از چاپ، حین چاپ، و بعد از چاپ ارائه شده است و مؤسسه‌های بزرگ سازنده ماشین‌های چاپ، دستگاه‌های پیش از چاپ، و صحافی به این مقاوله‌نامه‌ها پیوسته‌اند. از این طریق با استفاده از شکلی استاندارد، کلیه مراحل تولید از ابتدای کارِ لیتوگرافی تا پایان کار صحافی از طریق بایگانی رقومی انجام می‌شود (۶:۴-۷). به‌طور کلی نوآوری و پیشرفت‌های به‌عمل‌آمده با هدف کم کردن زمان آماده‌سازی تحویل کار، کم کردن ضایعات، بالابردن کیفیت، و کاهش هزینه تولید مورد استفاده قرار می‌گیرد و سبب شده است که حجم تولید صورت‌های گوناگون اطلاعات افزایش یابد (۱۰:۶).
مآخذ :)۱ آذرنگ، عبدالحسین. آشنایی با چاپ و نشر. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، ۱۳۷۵؛ ۲) ادیب سلطانی، میرشمس‌الدین. راهنمای آماده ساختن کتاب برای مؤلفان، مترجمان، ویراستاران، کتابداران، ناشران، چاپخانه‌ها و دوستداران کتاب. ویرایش ۲٫ تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۴؛ ۳) امیرفریار، فرخ. “نشر کتاب در سال :۱۳۷۷ با نگاهی گذرا به دوران پس از جنگ تا امروز”. جهان کتاب. س. چهارم، ۱۵ و ۱۶ (مهر ۱۳۷۸): ۲-۳؛ ۴) اوجی، مرتضی. “چاپکار ایرانی و چرخش قرن”. صنعت چاپ، ۲۰۰ (مرداد ۱۳۷۸): ۶-۷؛ )۵ اوصیاء، لاله. “تهیه فرم چاپی در چاپ سیلک اسکرین”. صنعت چاپ، ۱۹۰ (مهر ۱۳۷۷) ۳۰-۳۳؛ ۶) همو. “چاپ در فراسوی سال ۲۰۰۰”. صنعت چاپ، ۲۰۰ (مرداد ۱۳۷۸): ۸-۱۲؛ ۷) بدوی، عبدالرحمن. دایره‌المعارف مستشرقان. ترجمه صالح طباطبایی. تهران: روزنه، ۱۳۷۷؛ ۸) “پیش‌نویس آیین‌نامه تأسیس و نظارت بر چاپخانه‌ها و مؤسسات وابسته”. صنعت چاپ، ۱-۹ (آبان ۱۳۷۱): ۲۸-۳۱، ۳۷؛ ۹) “چاپ”. دایره‌المعارف فارسی ]مصاحب[، ج ۱، ص ۷۸۵-۷۸۶؛ ۱۰) دمیرچی، اسماعیل. “آمار ۱۶ سال پیش از چاپخانه‌های تهران”. صنعت چاپ، ۱۱۶ (مرداد و شهریور ۱۳۷۱): ۴۱؛ )۱۱ سلطانی، پوری؛ راستین، فروردین. اصطلاحنامه کتابداری. ذیل “چاپ”؛ )۱۲ صافی، قاسم. از چاپخانه تا کتابخانه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ؛۱۳۶۸ ۱۳) طاهری عراقی، احمد. “ظهور چاپ در شرق میانه”. نامه انجمن کتابداران ایران، دوره پنجم، ۱ (بهار ۱۳۵۱): ۳۱-۳۵؛ ۱۴) “فن کتابت و تصویر و صحافی”. ایرانشهر، ج ۱، ص ۷۴۷-؛۷۴۸ ۱۵) قاسمی، فرید. “سرآغاز چاپ کتاب در تهران: نگاهی به دو فهرست”. جهان کتاب. س. پنجم، ۱۹-۲۲ (دی ـ بهمن ۱۳۷۹): ۳۱؛ ۱۶) قراباغی، علیرضا. “نخستین کتابهای چاپی به روایت دایره‌المعارف روسی اینکونابولا”. صنعت چاپ، ۱۲۰ (دی ۱۳۷۱): ۳۵-۳۷؛ )۱۷ کریمیان، مرتضی. راهنمای مشاغل صنعت چاپ ۱۳۷۸. تهران: نشر آتش، ۱۳۷۸؛ ۱۸) گلپایگانی، حسن. “تاریخ چاپ و چاپخانه در ایران (۲): چاپ چنین آغاز شد”. صنعت چاپ، ۱۱۰ (آذر ۱۳۷۰): ۴۲-؛۴۳ )۱۹ همو. “تاریخ چاپ و چاپخانه در ایران (۳): تأسیس اولین چاپخانه سربی در تبریز”. صنعت چاپ، ۱۱۱ (دی ۱۳۷۰): ۴۴؛ ۲۰) “مطبعه بولاق”. دانشنامه جهان اسلام، ج ۴، ص ۶۰۷-۶۰۹؛ )۲۱ وزارت اطلاعات، اداره کل مطبوعات. سیر تکامل چاپخانه و مطبوعات در ایران. تهران: وزارت اطلاعات، اداره کل مطبوعات، ؛۱۳۵۱
۲۲) “Printing”. The Encyclopedia Americana. Vol.22, PP. 601-618; 23) “Printing”. The New Encyclopedia Britanica, Macropedia. Vol.14 : PP. 1051-1074.
فرزانه فرجامی
.[۸] Imprimerie des Langues Orientales
نویسندگان و فرهیختگان گرامی سوالات خود در مورد نحوه ی اخذ مجوز چاپ کتاب، صفحه ارایی، طراحی جلد، استخراج کتاب از پایان نامه و تبدیل پایان نامه به کتاب، هزینه ها و مراحل چاپ کتاب، نحوه ی عقد قرارداد برای چاپ کتاب، نگارش پایان نامه و اکسپت مقالات ای اس ای (ISI) و ای اس سی و چاپ کتاب در تمام زمینه های مورد نظر با ما تماس بگیرید
شماره تماس: ۰۹۳۵۴۷۵۲۳۳۳
در صورت عدم پاسخگویی شماره بالا با شماره زیر تماس بگیرید
۰۹۱۸۳۷۷۵۳۳۴ حسین وش
پست های الکترونیک
hoseinvash@yahoo.com
hoseinvash@gmail.com
آدرس دفتر انتشارات: تهران – خیابان کارگر شمالی- بعد از خیابان ادوارد برون – پلاک ۱۴۰۷
(لطفا قبل از حضور در انتشارات با ما هماهنگ کنید – ۰۹۱۸۳۷۷۵۳۳۴ حسین وش)
پاسخ دهید