مفهوم نماز

 

اگر مطالب برایتان مفید بود برای دانلود کتاب کامل از طریق لینک زیر اقدام فرمایید

http://ktbr.ir/b29657

دانلود کتاب کلید بهشت

 

برای اطلاع از هزینه ی تصویرگری و چاپ کتاب، تبدیل پایان نامه به کتاب، صفحه ارایی، چاپ کاتالوک و بروشور، طراحی جلد، طراحی پوستر تبلیغاتی و …  با ما تماس بگیرید

09183775334

09120617283

0935475233

 

لینک کانال تلگرامی ما

https://t.me/vashpub

 

 

لینک اینستاگرام

https://www.instagram.com/hosein_vash/

 

لینک سایر سایتهای ما

www.chapketab.com

www.hvash.ir

www.vashpub.ir

www.bookspub.ir

Www.chapketab.ir

www.chapoketab.ir

www.chapoketab.com

www.vashart.ir

پیشگفتار

 

 

در قرن حاضرانسان‌ها دچار روزمرگي شده‌اند، جرم و جنايت‌ها زياد شده، محبت‌ها كم شده، صله‌ي ارحام كه تا اين حد مورد تأكيد قرآن است رو به کاهش است، انسان‌ها با يكديگر بيگانه شده‌اند،دلهره،اضطراب،ترس،جدایی ها،کینه ورزی وبسیاری ازمشکلات  دیگر در بین جوامع موج می زند،با وجود آنکه رفاه در زندگی بیشتر شده ولی درگیریها ونا آرامیها نیز افزایش یافته است.

خلاء بزرگی در اکثر جوامع به چشم می خورد وآن کمبود یادر برخی موارد نبود معنویت است.فاصله گرفتن از اصل وجودی،دور افتادن از مسایل اعتقادی ومذهبی ونادیده گرفتن حضرت حق، منجر به مشکلات فراوان همانند آنچه که در بالا ذکر شد، می شود.

همیشه با زبان گفته می شود خدا با ماست ولی در بیشتر مواقع وقتی انسان با مشکل روبرو می شود به یاد خدا می افتد ودر مواقع معمولی از یاد وذکر او غافل می شود واز صحبت با او خود را محروم می گرداند.

زیباترین جلوه ی صحبت با خدا نماز است. ولی چرا بسیاری از افراد نسبت به این امر کم توجه یا بی توجهند؟ مگر نه اینکه در گفتگو با خداست که آگاهی ، اقتدار ومهربانی او رابهتر می شناسیم ودرک می کنیم وشناخت بهتری از نقاط قوت وضعف خود به دست می آوریم؟

آیا بهتر نیست به جای کارهای سطحی جهت رفع مشکل، با این مساله بصورت ریشه ای روبرو شویم؟ آیا بهتر نیست بجای  اصرار وپا فشاری در نماز بدنبال آموزش وشناسایی دلیل ها وچیستی ها  باشیم؟  

باشناخت اصول، قواعد،دلایل، فلسفه و اثرات نماز، میل برای به جا آوردن این امر مهم افزایش می یابد.بخصوص جوانان که  دوست ندارند کور کورانه اطاعت کنند،با آگاهی راه خود را خواهند یافت. وقتي باب صحبت را با بسياري از افرادي كه نسبت به نماز كم‌توجه هستند باز مي‌كنيم، مشاهده مي كنيم كه آشنايي بسيار كمي با اثرات نماز و يا فلسفه‌ي نماز دارند. بسياري از اين افراد نمي‌دانند چرا بايد حتماً با وضو، رو به قبله و با زبان عربي نماز را بخوانند. به عبارت ديگر بسياري از جوانان و نوجوانان ما خلأ تربيت معنوي دارند. آنها درس دين و زندگي خوانده‌اند، اصول دين را مي‌دانند، با واجب بودن نماز و تكاليف ديني آشنا هستند ولي تمام اين آشنايي‌ها ، براساس تقليد است نه بر اساس استدلال و منطق. تعداد قليلي از آنها اصول و علت وجود آنها را به صورت مستدل مي‌دانند.

وقت آن رسيده كه اين جوان را يك انسان كامل بدانيم و از او بخواهيم ابتدا بشناسد و بعد انجام وظيفه نمايد. زمان آن نیست که  تصور شود هرچه بزرگترها می گویند جوانان ونوجوانان به آن گوش بسپارند.

اين پژوهش در نظر دارد قسمتی از ویژگیها وتاثیرات نماز را مورد بررسي قرار دهد.البته بزرگترین هدف ومطلوب آگاه نمودن هر چه بیشتر جوانان ونوجوانان وهمچنین مربیان ومعلمان ایشان نسبت به ابعاد واثرات مختلف  نماز بوده است به این امید که گامی در این زمینه برداشته شده باشد.

خدايا …

 كوچكي بودم كه بزرگم كردي

ذليلي بودم كه عزتم بخشيدي

جاهلي بودم كه آگاهم كردي

گرسنه‌اي بودم كه سيرم ساختي

برهنه‌اي بودم كه مرا پوشاندي

گمراهي بودم كه هدايتم نمودي

فقيري بودم ، بي‌نيازم كردي

بيمار بودم ، شفايم بخشيدي

گناه كردم، پوشاندي…

بارخدايا مرا به سوي خود فراخوان.

 

 

حسین وش

معصومه جواهری

 

 

 

 

 

 

فصل اول

کلیات

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

نماز مهمترین ذکر واجبی است که تا آخرین لحظات زندگی برعهده‌ انسان است. نماز عبادت مشترکی میان تمام ادیان است و برای آن تعریف‌های بسیاری ذکر شده که یکی از بهترین آنها، تعریف اگوست سیاتیه استاد فلسفه‌ پاریس است که در کتاب خود به نام فلسفه‌ دین می‌نویسد:

«دین، روح انسان را با نیرویی نامرئی که مقدراتش را در اختیار دارد، ارتباط می‌دهد. و نماز (که این ارتباط را برقرار می‌سازد) همان دین در حالت  عمل یا همان دین حق است.» سپس اضافه می‌کند: «دین وقتی با عملی زنده توام نباشد که میان بنده و آفریدگار ارتباط برقرار کند و روح را به سوی رستگاری بکشاند، مفهومی نخواهد داشت»(جعفری، 1389). این گفته همان چیزی است که پیامبر اسلام(ص) فرموده است:«لاخیرفی دین لاصلوة فیه» دینی که در آن نماز نباشد، خیری در آن نیست.

نماز، نشانه اطاعت و بندگي است. نماز، تجلي ايمان و يقين بنده وارسته از دنيا و وابسته‌ي به خداست، چرا كه فلسفه‌ي آفرينش و هدف ازخلقت انسان، طاعت است و عبادت .

زيباترين توصيف براي انسان، بندگي است. يعني بالاترين افتخار براي انسان بندگي خدا و بهترين شوق برايش، همان است كه خداوند معبود اوست. نماز روح و روان انسان را صيقل مي‌دهد، چكيده مكتب توحيد، مهمترين راز هستي و والاترين نشانه‌ي خلقت است.

تمام تكاليفي كه خداوند متعال، انسان را به انجام آنها ملزم كرده است و همچنين كارهايي كه انسان را از انجام آنها برحذر داشته است، داراي مصلحتي است كه در جسم و جان او تأثير دارد . نماز از واجباتي است كه در روايات اسلامي از آن به عنوان اساس و بنياد دين نامبرده شده است.

قال رسول الله (ص) : ان عمود الدين الصلوة بدرستیکه نماز ستون دین است. يا اينكه حضرت علي (ع) مي‌فرمايند : « الله الله في الصلوة فأنها خير العمل و انها عمود دينكم…» در قرآن نيز آمده است كه: اقم الصلوة لذكري! « نماز را به خاطر ياد من اقامه كن »

دیل کارنگی دانشمند معروف آمریکایی، در کتاب خود به نام«آئین زندگی» نماز و دعا را وسیله‌ غلبه بر تشویش ونگرانی معرفی می‌کند ومی‌نویسد: امروز جدیدترین علم پزشکی یعنی روان پزشکی همان روش‌هایی را آموزش می‌دهد که پیامبران تعلیم می‌دادند.

روانپزشکان وروانکاوان دریافته‌اند که دعا و نماز و داشتن ایمان محکم به دین، نگرانی، تشویش، هیجان، ترس و اغلب بیماری‌هایی را که از این عوامل ناشی می‌شوندرا برطرف می‌سازد. امروزه حتی پزشکان روانشناس نیز مبلغان متجدد دین شده‌اند و گرویدن به دین را توصیه می‌نمایند (جعفری، همان).

نماز به نوعی پناهگاه انسان نیز هست و به وقت تنگی، غم و قرار گرفتن در دوراهی های زندگی، اقامه دو رکعت نماز، بهترین کمک، مشاور و آرامش بخش است. هر انساني كه خود را به نماز خواندن ملزم مي‌داند، اين تجربه را به دست آورده كه آرامشي كه هنگام خواندن نماز و بعد از آن، به انسان دست مي‌دهد، با هيچ چيز ديگري قابل معاوضه نيست.

و اما چرا تا اين حد به نماز توصيه شده؟ نماز چه اثراتي مي‌تواند بر انسان داشته باشد؟  تأثيرات نماز بر روح است يا جسم؟ يا هر دو؟ تمامی این سوالات وبسیاری موارد دیگر موضوعاتی هستند که باید مورد بررسی قرارگیرند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

پیام رهبر معظم انقلاب به بیست و دومین اجلاس سراسری نماز

 

“صاحبان اندیشه، دارندگان رسانه‌ها و منبرها و مسئولان دستگاه‌ها وظیفه خود در ترویج نماز را ادا کنند.”

حضرت آيت الله خامنه اي رهبر معظم انقلاب اسلامي در پيام بيست و دومین اجلاس سراسري نماز، کیفیت بخشیدن به نماز و ترویج و همگانی کردن آن را در صدر وظایف مؤمنان خواندند و تأکید کردند: صاحبان اندیشه و بیان، با گفتن و نوشتن؛ دارندگان رسانه‌ها و منبرها با پرداخت جذّاب و هنری و مسئولان دستگاهها نیز متناسب با کارکرد آن دستگاه، میتوانند این وظیفه‌ی بزرگ را ادا کنند.
متن پیام رهبر انقلاب که در اجلاس سراسری نماز از سوی حجت الاسلام و المسلمین میرعمادی نماینده ولی فقیه در استان لرستان قرائت شد، به این شرح است:

بسم الله الرحمن الرحیم

قرآن کریم در توصیف قدرتمندان ِ مؤمن و در صدر وظایف آنان اقامه‌ی نماز را نام برده است: الذین ان مکنّاهم فی الارض اقاموا الصلاة…

این وظیفه، در عمل شخصی، کیفیت بخشیدن به نماز است، و در تلاش اجتماعی، ترویج نماز و همگانی کردن آن.

کیفیت یافتن نماز بدین معنی است که نماز، با حال و حضور ادا شود؛ نمازگزار به نماز با چشمِ “میعاد و  ملاقات با خدا” بنگرد و در آن، با خدای خود سخن بگوید و خود را در حضور او ببیند؛ نماز را تا میتواند در مسجد و تا میتواند به جماعت برگزار کنید.

ترویج نماز، هر حرکت و تلاشی است که در راه همگانی کردن آن، و تبیین اهمیت آن، و آسان کردن دسترسی به آن، بتوان صورت داد. صاحبان اندیشه و بیان، با گفتن و نوشتن؛ دارندگان رسانه‌ها و منبرها با پرداخت جذّاب و هنری؛ مسئولان دستگاهها هر یک متناسب با کارکرد آن دستگاه، میتوانند این وظیفه‌ی بزرگ را ادا کنند.

 

کمبود مسجد در شهر و شهرک و روستا، نبود جایگاه نماز در مراکز اجتماعات همچون ورزشگاه و بوستان و ایستگاه و مانند آن، مراعات نشدن وقت نماز در وسائل مسافرتهای دور دست، نپرداختن شایسته به نماز در کتابهای درسی،نپرداختن به پاکیزگی و بهداشت در مساجد، نپرداختن امام جماعت به تماس و رابطه با مأمومین، و هر کمبود دیگری از این قبیل‌، نقاط ضعفی است که باید همتهای بلند بر زدودن آن برانگیخته شود و نشانه‌ی ایمان صاحبان تمکّن یعنی اقامه‌ی نماز، در جامعه‌ی اسلامی ما روز بروز نمایان‌تر گردد. انشاء الله

 

والسلام علیکم و رحمة الله

سیّد علی خامنه‌ای

11 شهریور 1392

 

 

 

 

 

مفهوم  نماز

در ابتدا لازم است که با مفهوم نماز آشنا شویم: مفهومی که امروز از کلمه «نماز» در زبان فارسی و «صلوة» در زبان عربی می فهمیم، همین فریضه معلوم و معین است که با ارکان خاصه و مقدمات و مقارنات و شکل و هیات معین به قصد قربت پروردگار، أدا می شود، که اول آن تکبیرة الاحرام و آخر آن سلام است, که یک اصطلاح شرعی و فقهی است که شارع مقدس آن را وضع فرموده است.

 لیکن… در اصطلاح لغوی «صلوة» یک معنای وسیع تری دارد و به معنای دعا و نیایش و درخواست و مطلق خواستن است. علت اینکه شارع مقدس هم نماز را، به نام «صلوة» نامیده، این است که «صلوة» در واقع یک نوع خواستن و دعا است. البته، دعایی خاص و ویژه، که شارع مقدس آن را وضع کرده است  (دعوتی، 1375، ص 14 – 13).

 نماز، که نقش بنیادی و اساسی، در نزدیک کردن و پیوند دادن انسان با خداوند متعال دارد، دارای اهمیت و فوایدی است که این اهمیت از قرآن کریم، کلمات و افعال معصومین (ع) و توجه و دقت در خود نماز قابل استفاده است که به اختصار بیان می شود:

معنای لغوی نماز

نـماز که در عربی لفظ (صلاة) بر آن اطلاق می‌شود، به گفته بسیاری از لـغـت شـناسان به معنای دعا، تبریک و تمجید است و چون اصل و ریـشـه این عبادت مخصوص، دعا بوده آن را از باب نام‌گذاری چیزی بـه اسـم جزش، صلاه (نماز)گذاشته‌اند.

برخی دیگر گفته‌اند: (صلاة) مـشـتـق از کلمه (صلاة) است که به معنای آتش برافروخته است و از ایـن جـهـت بـه این عبادت خاص (صلاة) گفته شد، زیرا کسی که نماز بـخـواند، خود را به وسیله این عبادت و بندگی از آتش برافروخته الهی دور می‌سازد.(آیتی به نقل از راغب اصفهانی، 1363، ص285).

معنای عرفانی نماز

بعضی از بزرگان نیز صلاة را از (تصلیه) مشتق دانسته‌اند، به این مـعـنا که عرب هنگامی که می‌خواست چوب کج را راست کند، آن را به آتـش نـزدیک کرده، در معرض حرارت قرار می‌داد و به آن تصلیه می‌گـفـتـنـد، با توجه به این معنا، گویی نمازگزار وقتی به نماز می‌ایـسـتد و توجه به مبدا اعلا پیدا می‌کند، به واسطه حرارتی که در اثر حرکت صعودی و نزدیک شدن به کانون حقیقت معنوی در نفسش حاصل مـی‌شـود، قـدرت پـیـدا می‌کند، کج رفتاری‌های نفس را که بر اثر تـوجـه بـه غـیـر خـدا و مـیـل به باطل پیدا شده، راست و تعدیل کند (آیتی به نقل از قهری، 1370، ص22 ).

 

 

 

 

فلسفه نماز

بحث درباره فلسفه و حكمت نماز در واقع آشنايى با اسرار و رموزى است كه در اين عمل عبادى نهفته است اين نكته براى ما بسيار روشن است كه هرگز خداوند متعال هيچ دستورى را بدون حكمت و علت بر بندهاش واجب نمی سازد اگر حكمى از جانب او رسد يا واجب است يا حرام، يا مستحب است و يا مكروه.

همه‌ي پديده‌هاي جهان هستي معلول و مخلوق ذات حق بوده و منشأ آفرينش آنها خدايي است كه هستي از او نشأت گرفته است. همه هستي نيازمند اوست. خداوند نه تنها نعمت وجود را به موجودات عطا كرده بلكه ربوبيت و سرپرستي آنها را نيز عهده دار گشته است. پس خدا هم خالق است و هم رب . همه موجودات به خالقيت و ربوبيت او اعتراف دارند. در سوره مباركه جمعه آيه 1 مي‌خوانيم:

« تسبيح مي‌گويد خدا را آنچه در آسمان‌ها و زمين است ، آن پادشاه پاك عزيز حكيم را.»

انسان كه اشرف كائنات است براساس فطرت و ربانيت خداوند نياز است كه هرگونه شرك را از او نفي كند و فقر خود را در برابر پروردگار نشان دهد. علت نماز را در سختي از امام رضا (ع) مي‌خوانيم: «علت نماز اقرار به ربوبيت خدا و نفي هرگونه شرك براي او و ايستادن با خضوع و كوچكي در پيشگاه خداست.[1]»

نماز، ايستادن با اعتراف گناه و درخواست آمرزش گناهان گذشته و نهادن صورت بر زمين در پنج نوبت از شبانه روز با عظمت خدا همراه است.

عبادت، وسيله تكامل و سعادت ماست و دستور خداوند به نماز، نوعى لطف و رحمت و راهنمايى است كه ما را به كمال مى رساند والا پروردگار چه نیازی به عبادت ما دارد؛ مثلا وقتى پدر و مادر، فرزندشان را به درس خواندن امر مى كنند، به سود خود فرزند است و سعادت او را مى خواهند و اين امر از روى محبّت به فرزند است و گرنه به درس خواندن او نيازى ندارند.

اما اين كه چرا نماز واجب شده است و آن همه مورد اهتمام واقع شده است بطوري كه هيچ‌گاه از انسان و در هيچ حالتي از حالات ساقط نمي‌گردد، مطلب مهمي است. عدم آگاهي به فلسفه و حكمت نماز و ساير احكام موجب ركود و انجام كوركورانة آنها خواهد شد و دين اسلام به بصيرت و توجه در اعمال و دقت نظر در آنها اهتمام زيادي قائل است و لذا به قدر ادراك بشري، فلسفه و حكمت آنها را بيان نموده است تا در پرتو آگاهي به فلسفه و حكمت آنها علاوه بر تعبّد و تسليم در برابر فرمان حق با بصيرت و شناخت بيشتري به انجام اعمال خود بپردازد.

گرچه نماز چیزی نیست كه فلسفه اش بر كسی مخفی باشد، ولی دقت در متون آیات و روایات اسلامی ما را به نكات بیشتری در این زمینه رهنمون می گرددکه در زیر به برخی از این موارد اشاره شده است:

ياد خدا

(وَ أَقِمِ الصَّلَوةَ لِذِكْرِى)[2] نماز را برپا دار تا به ياد من باشى.

روح و اساس و هدف و پایه و مقدمه و نتیجه و بالاخره فلسفه نماز همان یاد خدا است, همان « ذكر الله » است كه در آیه‌ی فوق به عنوان برترین بیان شده است.

البته ذكری كه مقدمه ی فكر, و فكری كه انگیزه عمل بوده باشد،چنانكه در حدیثی از امام صادق ـ علیه السّلام ـ آمده است كه در تفسیر جمله ی ” و لذكر الله اكبر” فرمود: ذكرا لله عند ما احل و حرم «یاد خدا كردن به هنگام انجام حلال و حرام (یعنی به یاد خدا بیفتد به سراغ حلال برود و از حرام چشم بپوشد(مجلسی، 1360، ج82،  ص200 (؛ (مکارم شیرازی، 1371، ج16، ص289).

بازداشتن از گناه و زشتى ها

إِنَّ الصَّلَوةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَآءِ وَ الْمُنكَر[3] همانا نماز(انسان را در دنيا )از زشتى ها و گناه باز مى دارد. 

نماز وسیله ی شستشوی از گناهان و مغفرت و آمرزش الهی است چرا كه خواه ناخواه نماز انسان را دعوت به توبه و اصلاح گذشته می كند, لذا در حدیثی می خوانیم: پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله و سلم ـ از یاران خود سؤال كرد: لو كان علی باب دار الحد كم نهر و اغتسل فی كل یوم منه خمس مرات اكان یبقی فی جسه من الدرن شیء؟ قلت لا, قال: فان مثل الصلاه كمثل النهر الجاری كلما صلی كفرت ما بینهما من الذنوب: « اگر بر در خانه یكی از شما نهری از آب صاف و پاكیزه باشد و در هر روز پنج بار خود را در آن شستشو دهد, آیا چیزی از آلودگی و كثافت در بدن او می ماند؟

در پاسخ عرض كردند: نه, فرمود: « نماز درست همانند این آب جاری است, هر زمان كه انسان نمازی می خواند گناهانی كه در میان دو نماز انجام شده است از میان می رود» (حر عاملی، 1374، ج3، ص 7 (.و به این ترتیب جراحاتی كه بر روح و جان انسان از گناه می نشیند, با مرهم نماز التیام می یابد و زنگارهائی كه بر قلب می نشیند زدوده می شود.

 

نماز سدی در برابر گناهان آینده است، چرا كه روح ایمان را در انسان تقویت می كند و  نهال تقوی را در دل پرورش می دهد. و می دانیم که  “ایمان ” و  “تقوی” نیرومند ترین سد دربرابر گناهان است, و این همان چیزی است كه در آیه ی فوق به عنوان نهی از فحشاء و منكر بیان شده است و همان است كه در احادیث متعددی می خوانیم : افراد گناهكاری بودند كه شرح حال آنها را برای پیشوایان اسلام بیان كردند فرمودند: غم مخورید، نماز آنها را اصلاح می كند و كرد.

[1]– ميزان الحكمه، جلد2 صفحه 376

[2]طه/14

[3]عنكبوت/ 45